De Palestinian Liberation Organisation (PLO) vertegenwoordigde op een bepaald punt in de strijd voor Palestijnse zelfbeschikking de oppositie tegen Israël. Op bepaalde kritieke momenten koos de PLO er echter voor om stappen te zetten naar normalisatie van banden met Israël, waarmee hun strijdbaarheid afzwakte. Dit heeft geleid tot de huidige situatie; waarbij de PLO werkt aan een zogenaamde ‘vrede’ met Israël, waarbij Israël de volledige vrijheid krijgt om land toe te eigenen en Palestijnen te terroriseren. Hoe heeft PLO zo kunnen afglijden en welke invloeden hebben dit proces in gang gezet?
Palestina werd in 1948 opgedeeld door de Verenigde Naties (VN). Deze opdeling was mogelijk doordat de zionisten die naar Palestina geëmigreerd waren, al ruim een halve eeuw imperialistische steun voor hun ideeën probeerden te winnen. Groot-Brittannië tekende in 1917 de Balfour-verklaring, waarmee ze steun uitspraken voor het idee van een Joods ‘thuisland’ dat wil zeggen etnostaat, in Palestina.
De primaire oppositie tegen Israël was in de eerste instantie de Arabische Liga. De Liga werd in 1945 gevormd als tegenreactie op de toenemende invloed van de zionisten in de regio. De Liga had echter haar eigen problemen. De machtigste landen van de Liga wilden Palestina eveneens herverdelen, met een klein stuk land voor alle omringende buurlanden. Gaza voor Egypte, de Westelijke Jordaanoever voor Jordanië, enzovoorts. Jordanië heeft in overeenstemming met Israël de Westelijke Jordaanoever zelfs van 1948 tot 1967 bezet.
Toch richtte de Liga in 1964 de PLO op. De organisatie had in eerste instantie als doel het behartigen van Egyptisch en Jordaanse belangen in de regio. Palestijnse verzetsorganisaties begonnen echter te groeien. Egypte en Jordanië werden in 1967 door Israël verslagen, waardoor Fatah, een Palestijnse nationalistische factie met Yasser Arafat als leider, de belangrijkste speler werd binnen de PLO. De PLO stond niet meer onder de volledige controle van de Arabische Liga.
Een belangrijke kwestie binnen de PLO, die uiteindelijk bepalend was voor diens politieke ontwikkeling, was die rond samenwerking met Palestijnse kapitalisten. Fatah werd deels gefinancierd door Palestijnse kapitalisten die rijk waren geworden in de Golfstaten en daarom nauw met hun belangen verweven. Andere organisaties zoals het Volksfront voor de bevrijding van Palestina (PFLP) wezen samenwerking met de kapitalisten af, maar waren niet sterk genoeg om de bourgerlijke tendens binnen de PLO te keren.
Het aannemen van het zogeheten tienpuntenprogramma in 1974 was de eerste stap van de PLO richting verzoeningspolitiek met Israël. Hierin werd geëxpliciteerd dat het oprichten van een staat in een bevrijd deel van Palestina de voornaamste prioriteit moest hebben.
Het oprichten van een Palestijnse semi-staat met toestemming van Israël was in het belang van de Palestijnse kapitalisten, omdat dat hen toegang zou geven tot een redelijk stabiele afzetmarkt in Palestijnse gebied.
Een concreet voorbeeld van de manier waarop de Palestijnse kapitalisten de PLO richting een verzoeningspolitiek hebben geduwd, is de belangrijke rol die zakenman Hasib Sabbagh heeft gespeeld bij de geheime onderhandelingen tussen de PLO en VS in de jaren tachtig. Het resultaat hiervan was dat de PLO openlijk gewelddadig verzet tegen het zionistische imperialistische geweld verwierp en er een vredelievende politiek op nahield. Dit is bijvoorbeeld terug te lezen in de Palestinian declaration of independence van 1988.
In 1993 tekende de PLO en Israël de Oslo-akkoorden, mede als reactie op de Eerste Intifada. Een belangrijk onderdeel van deze akkoorden was de oprichting van de Palestijnse Autoriteit (PA). Met het tekenen van de Oslo-akkoorden verraadde de PLO de Palestijnse bevrijdingsstrijd. De PLO sloot een reactionaire vrede met Israël waarbij het Israël toestond om volledige controle uit te oefenen over elk aspect van het leven van de Palestijnen, en waarbij de PA zelf de stok werd waarmee Palestijnse bevrijdingsstrijders werden geslagen.
De Westelijke Jordaanoever na Oslo
In de Westelijke Jordaanoever heeft het beleid van de PA een vernietigend effect gehad. De PA was niet in staat om zich te verzetten tegen de sloop van Palestijnse woningen; Israelische nederzettingen rezen als paddenstoelen uit de grond. Gewapende verzetsgroepen die een bedreiging vormden voor de Israelische entiteit, werden door de PA resoluut neergeslagen. Dit gebeurt nog altijd: zoals afgelopen januari in het vluchtelingenkamp bij Jenin.
De PA wordt heden ten dage overeind gehouden door de Palestijnse kapitalisten die aan haar wieg stonden, door Israël en door het westers imperialisme. Het kapitaal, dat dus een bepalende rol speelt in het beleid van de PA, uit zich in de vorm van geïnstitutionaliseerde monopolies. Bijvoorbeeld de Al-Masri familie, èèn van de oprichters van The Palestinian Development and Investment Company, dat in 1993 werd opgericht vlak na de Oslo Akkoorden en momenteel miljarden beheert. Deze invloedrijke kapitalisten nemen posities in in de PA-regering, of lijven politici in door hun familieleden baantjes aan te bieden.
Ngo’s spelen ook een rol in het faciliteren van deze vredespolitiek. Zij hebben de rol van solidariteitsorganisaties overgenomen en daarmede solidariteit gedepolitiseerd. Dit terwijl tijdens de Eerste en Tweede Intifada het bieden van hulp juist onderdeel was van de mobilisatie van de massa; dit vertegenwoordige juist klassenonafhankelijke politiek.
Ngo’s kunnen vanwege hun organisatiestructuur niet onafhankelijk zijn van hun geldschieters. Hun projecten moeten worden goedgekeurd en ze moeten fondsen kunnen aantrekken. Dit dwingt hen om zich te conformeren aan de normen en wensen van de buitenlandse ngo’s en overheden die hen financieren. Hoe eenvoudig de steun voor bepaalde ngo’s kan worden stopgezet, als drukmiddel en represaille, bleek uit de manier waarop verschillende landen, ook Nederland, stopten met het steunen van de United Nations Relief and Works Agency for Palestine Refugees in the Near East (UNWRA). UNWRA vervult een belangrijke rol in het voorzien in eerste levensbehoeften van Palestijnen, waaronder het draaiende houden van scholen in Palestina en Libanon. Zogenaamde bekentenissen die Israël had verkregen door het martelen van UNWRA-medewerkers, was voldoende om deze organisatie, notabene een suborganisatie van de VN, in diskrediet te brengen.
Dit laat duidelijk blijken hoe weinig politieke bewegingsruimte ngo’s hebben. Als gevolg hiervan probeerden ze zich vaak te presenteren als neutraal. Neutraliteit betekent in het geval van Palestina echter het niet verzetten tegen de bezetter. Dat wil zeggen: het tolereren van het bestaan van Israël. Het staat gelijk aan een de facto acceptatie van de bezetting.
Deze politieke hegemonie van kapitalisten heeft het politieke landschap in Palestina dus op een fundamentele manier veranderd. Het inlijven van politieke facties, vakbonden en ngo’s door middel van het creëren van cliëntelistische relaties, vormt ook een onderdeel van de werkwijze van de PA. Mede hierdoor wordt de anti-koloniale bevrijdingsstrijd steeds meer naar de achtergrond gedrongen en vervangen door een cynische imperialistische vredespolitiek.
In wiens belang is het in standhouden van de huidige situatie?
De Oslo-akkoorden hebben de macht van Israël niet ingeperkt. Integendeel: in de Westelijke Jordaanoever heeft Israël een sterkere grip op de Palestijnse bevolking dan ooit tevoren. Aan het eind van december 2024 zaten er bijna tienduizend Palestijnen vast in Israelische gevangenissen, het hoogste aantal in de afgelopen dertig jaar. Een gedeelte van deze gevangenen wordt vastgehouden onder de voorwendselen van administratieve detentie; er is geen formele aanklacht en de gevangenschap kan oneindig lang duren.
De materiële omstandigheden in het huidige Palestina wijzen duidelijk aan dat de heerschappij van de PA geen uitkomst biedt. Vanwege de aard van Israël als vestigingskolonialistische staat van het westers imperialisme, kan er geen gelijkwaardige verhouding zijn tussen Israël en Palestina. Israël kan niet zodanig worden hervormd dat het echte Palestijnse politieke autonomie zal accepteren. Israël is gebrand op kapitalistische uitbuiting en uitbreiding van land; de bevrijding van Palestina gaat hier regelrecht tegenin en is daarmede ook onlosmakelijk verbonden met de strijd voor het socialisme.
Er zijn meerdere Palestijnse politieke groeperingen die kritisch zijn over de PA en de huidige gang van zaken. Bijvoorbeeld de PFLP en het Democratische Front voor de Bevrijding van Palestina (DFLP). Zij roepen op tot het onvoorwaardelijk breken van banden met de Israelísche staat.
Het gevolg van de verzoeningspolitiek in de internationale beweging en het alternatief
De verzoeningspolitiek heeft ook een invloed gehad op de internationale Palestina-beweging. De steun voor de voortzetting van de huidige situatie, waarin Israël Palestina overheerst, is onvermijdelijk. Zij is een direct gevolg van kapitalisme en imperialisme. De liberale democratie waarin wij leven zal dit kapitalisme altijd dienen.
Echter vindt de houding van Fatah en de PLO, om compromissen te sluiten met Israël ook zijn weerklank in de internationale beweging. Bepaalde organisaties, zoals BDS, weigeren om uit te komen voor een eenstaatoplossing, omdat dit niet past binnen de prille eenheid onder het leiderschap in Palestina.
Hiermee wordt echter niet op prijs gesteld hoe fundamenteel deze kwestie is voor het begrijpen van de Palestijnse bevrijdingsstrijd. De afgelopen anderhalf jaar zijn meer mensen dan ooit tevoren betrokken geraakt bij de Palestinabeweging. Dit is een positieve ontwikkeling, maar het bewustzijn moet verder worden ontwikkeld dan een oproep tot vrede of een ‘tweestatenoplossing’, omdat dit niets meer is dan het in stand houden van de status quo.
Het is van belang dat mensen leren begrijpen dat de bevrijdingsstrijd tot het einde moet worden gevoerd en dat het hierbij noodzakelijk is om Palestijns gewapend verzet te steunen. Alleen door dit geluid te laten horen, kunnen we de verschuivende focus naar humanitarisme en verzoening tegengaan.
