De onderwijzende partij en de renegaat Kautsky

Dit is het derde artikel in een reeks waarin de redactie verschillende aspecten van de communistische partij belicht. Deel 3: Waarom moet de communistische partij een onderwijzend instituut zijn?

Een communistische partij is geen politieke partij als alle anderen. Waar liberale partijen zo veel mogelijk zetels en baantjes willen scoren wil de communistische partij niet simpelweg hun stemmers vertegenwoordigen, maar een middel van de arbeidersklasse zijn. Ze wil de arbeiders mobiliseren zodat zij zichzelf kunnen bevrijden. Bevrijding vergt echter begrip. Waarvan moet zij bevrijd worden, en hoe ziet bevrijding eruit? Deze kennis is niet aangeboren, en ze komt ook niet uit de lucht vallen. De arbeider moet opgeleid worden in het begrip van hun situatie en hun intuïtie moet gescherpt worden in het ondermijnen van de kapitalist. Zonder dit begrip zal de werkende klasse blindvliegen waardoor ze fouten zal maken die de arbeidersbeweging historisch al zo vaak heeft gemaakt. Zonder begrip is het ook niet mogelijk om van deze fouten te leren. Kennis is dus noodzakelijk voor de werkende klasse om zichzelf te bevrijden. Het middel hiervoor is de communistische partij.

Goed nieuws

De bevrijding van de werkende klasse is dus niet de taak van een groep professionele revolutionairen, het is niet aan een communistische partij om de werkers te bevrijden, maar zij is enkel een middel dat de werkers kunnen gebruiken om henzelf te bevrijden. In de woorden van de Duitse socialist en ‘paus van het marxisme’ Karl Kautsky: ‘de [communistische partij] is een revolutionaire partij, maar geen partij die revolutie maakt’. Revoluties worden niet gemaakt door relatief kleine groepjes maar door de massa’s en een revolutie die leidt tot autonoom bestuur van de arbeider moet de werkers ook voorbereiden op dit zelfbestuur. Kautsky vervolgt door uit te leggen dat de rol van de partij is om het goede nieuws te brengen dat werkende mensen zichzelf kunnen bevrijden. Dit soort kennis wordt werkende mensen systematisch ontzegd. Het is aan de communistische partij om werkers te leren hoe zij op wetenschappelijke wijze leren over de maatschappij, zodat ze niet belanden in samenzweringstheorieën die moeten verklaren waarom zij zich machteloos voelen.

De leden van de communistische partij zullen zich daarom bezighouden met het verspreiden van de nodige ervaring en kennis. Zij zal het goede nieuws verspreiden. Dit kan door avondscholen (of natuurlijk Paraat!), maar ook door het met andere werkenden te hebben over politiek en het marxisme. Door andere mensen bewust te maken van de tegenstellingen die het kapitalisme kenmerkt en waar hun oorsprong ligt, zien zij steeds meer het falen van het huidige systeem.

Het gaat daarbij niet om het ongelijk van de oude ideeën van de werkers te bewijzen; integendeel, het gaat om het aanscherpen van de eigen politieke intuïtie. In plaats van enkel over de glorie van het socialisme te brabbelen moet men aanvoelen waar de intuïtie van de arbeider zit en deze logica uitbreiden naar begrip van de maatschappij om ze vervolgens aan te moedigen om zelf actief de strijd aan te gaan; zo komen mensen tot hun eigen wetenschappelijke antwoorden op vragen in hun leven.

Het uiteindelijke doel is de communist overbodig maken. Werken naar het moment dat de werkers de communistische kaderleden niet meer nodig hebben om zichzelf te besturen en bevrijden. De onderwijzende functie van de communistische partij komt dus niet uit de hoogte. Het is niet het idee dat men het beter weet, de onderwijzende partij is het gereedschap voor de zelfemancipatie van de werkende klasse

Avonturisme: gebrek aan gereedschap

Om deze opleiding algemeen te maken is het belangrijk om in contact te blijven met de echt bestaande beweging van opstandige arbeiders. De mensen die nog minder bewust zijn van hun positie moeten worden meegenomen in de strijd voor de rechten van de arbeidersklasse. Ze moeten zelf ervaren hoe de staat en de kapitalisten reageren als ze bevraagd worden op ondemocratische praktijken. De strijd kan niet voor ze gevoerd worden. De afwezigheid van een onderwijzende partij in de strijd wordt gekenmerkt door avonturisme: risicovolle individuele acties die geen duidelijk doel hebben naast het uiten van politieke wanhoop. Niemand leert iets van het doodschieten van een wrede CEO die zijn geld verdiende met het uitpersen van wanhopige zieke mensen en hun nabestaanden.

Wanneer je er steeds in je eentje op uit gaat en in de meest extreme manier verzet pleegt, zal de staat door niemand tegengehouden worden om volledige repressie tegen de einzelgänger uit te voeren. Je hebt geen safety in numbers, en zelfs al is de onderdrukking niet populair, hebben de werkende mensen niet de ervaringen en structuren opgebouwd om je te verdedigen. Hoewel de communistische partij natuurlijk altijd deze politieke repressie zal moeten bestrijden, is het alleen door de mobilisatie van de gehele klasse dat dit kan lukken.

Zelfs als men de arbeidersklasse niet hoeft op te leiden om de strijd te winnen tegen het kapitaal, wat doe je dan als je wint? Zelfs al geeft de machthebber zich over en draagt het de macht over aan de activisten die de val teweeg hebben gebracht, wat dan? De werkers hebben niet geleerd hoe zij hun eigen beweging vormgeven en ze hebben niet geleerd waarom je acties en beleid juist zijn. Er is vervolgens niemand die je nieuw gewonnen macht uit kan voeren en het kapitalisme zal weldra weer ingesteld worden, waarna kapitaal haar wraak zal nemen op de revolutionairen.

Dit is extra belangrijk omdat de partij uiteindelijk ook zelf een lerend orgaan is. Ze geeft niet alleen kennis aan de arbeidersklasse, maar leert juist ook van de werkers en hun strijd. Dit is precies hoe de partij de kennis verzamelt die ze vervolgens doorgeeft aan haar eigen leden en de rest van de klasse in de vorm van de communistische theorie.

De partij als school

Maar wie zijn degenen die deze kennis opslaan, en vervolgens als goed nieuws verspreiden onder de werkers? En hoe komen zij aan hun kennis? Dit zijn de leden van de communistische partij, en zij krijgen deze kennis van de opleiding die ze zelf genieten bij de communistische partij. De communist krijgt dus geen opleiding in het heersen over, maar in het vergaren van macht samen met de werkende mensen. Het is een opleiding tot opleider.

De communistische partij biedt leesgroepen, scholingen en praktijklessen aan voor haar leden, die ze baseert op deze historische ervaringen. De partij is een lerend orgaan dat de ervaring van alle kameraden, ongeacht tijd en plaats, in zich op kan nemen; een collectieve kennis. In de communistische partij maakt het nieuwe lid kennis met de wetenschap die het communisme onderbouwd om zo stevig in de schoenen te staan en een voltallig begrip van hun omstandigheden te verkrijgen. De ervaren leden, en dus de partij als geheel, leren op hun beurt van de specifieke kennis van het nieuwe lid en van de nieuwe discussies die zullen worden gevoerd, een wisselwerking van informatie.

Een nieuw lid wordt onmiddellijk in contact gebracht met ervaren communisten, die de ervaring van de communistische partij delen met het lid. Enthousiast moeten de ervaren kaderleden delen wat de communistische partij uniek maakt, hoe het werkt, wat het doet en wat het vindt. Ze moeten de discussie aangaan en open over hun politieke activiteit spreken, maar ook de tijd nemen om hun kennis uit te leggen. Ook hier gaat het wederom om het aansterken van de eigen intuïtie en zelfvertrouwen. De nieuwe ervaringen die het nieuwe lid meebrengt versterken wederom de flexibiliteit van het ervaren lid. Hiermee kunnen zowel het ervaren als nieuwe lid vervolgens niet alleen zelf beter inschattingen maken over de politiek van de communistische partij, maar ook deze politiek zelfverzekerd uitdragen.

Zo leren leden hoe het socialisme het logische eindpunt van de strijd voor de rechten van werkende mensen is, wat de oorzaken zijn van crises of imperialisme, en hoe zij tactische besluiten kunnen nemen in het belang van werkende mensen, kortom: wat er moet gebeuren.

De opgeleide activist

Het collectieve onderwijs van de partij maakt de communisten de meest bewuste en politiek opgeleide figuren in de arbeidersklasse, die zich flexibel in de arbeidersbeweging kunnen opstellen. Door deze opleiding worden communisten de meest effectieve organisatoren voor de werkende klasse. Idealiter tot zo’n punt dat arbeiders en vakbonden het vertrouwen hebben dat de titel “lid van de communistische partij” een kwaliteitsgarantie is.

De grootste leerervaring van de communist is echter niet de boeken, dat is enkel de basis. Als men de schoolslag kent, gaat men naar het diepe. Het is uiteindelijk door het te doen dat men begrijpt hoe de daad gedaan is of het nu zwemmen of actie ondernemen is. De enige plek om die praktijkervaring op te doen is de arbeidersbeweging, in de vakbond en op straat.

Dat wil niet zeggen dat wat de leden geleerd krijgen van andere kameraden of boeken helemaal niet belangrijk is. De ervaringen die opgeslagen zijn in theorie behoeden ons van het leren van de foute lessen uit de praktijk en wijzen op gevolgen van keuzes die we in het diepst van de strijd wellicht niet overzien. De theoretische basis is nodig om efficiënt te kunnen leren van de revolutionaire praktijk en om ons de weg te wijzen in situaties die we nog nooit gezien hebben.

De partij als democratische republiek

Opleiding van de leden is ook belangrijk voor de ledendemocratie van de communistische partij. Iedere arbeider die dat wil, moet mee kunnen beslissen over de koers van de politiek van de werkende mensen. Om mee te kunnen doen, moet een arbeider echter een beetje verstand van zaken en, nog belangrijker, zelfvertrouwen ontwikkelen in hun eigen begrip van de politieke situatie. Een orgaan voor de bevrijding van alle mensen kan niet aangestuurd worden door enkel de opgeleide elite. Omdat deze groep, zelfs met goede bedoelingen, slechts zou kunnen heersen over de massa’s, daar ze de massa’s niet hebben opgeleid om over zichzelf te heersen. Dus de partij die strijdt voor deze zelfbevrijding van alle mensen moet een rol hebben voor ieder die dat wil, in een extreme democratie. Zo belichaamt de partij de sociale structuur van een arbeidersstaat. Een structuur die daadwerkelijk ingezet kan worden om allen te bevrijden.

De burgerlijke partijen daarentegen emuleren de burgerlijke staat. Bij burgerlijke partijen wordt deze kennis over besluitvorming actief achter gesloten deuren gehouden. ‘Experts’ uit het bestuur geven professioneel uitziende adviezen over de koers van de partij die de leden slechts performatief goed hoeven te keuren. Met ‘experts’ aan het roer is het geen wonder dat alle burgerlijke partijen de link met de bevolking compleet zijn verloren.

Maar ook partijen die hopen op te komen voor de arbeidersklasse maken deze fout. Zo viel zelfs Kautsky, die we eerder aanhaalden, in deze val. Toen in Duitsland een moment aanbrak dat de werkers een sterkere kracht vormden dan de ondemocratische staat van de keizer, keken de Duitse arbeiders massaal naar de bureaucratie van zijn partij, de SPD, voor aanwijzingen. Zij hadden de werkenden niet het goede nieuws geleerd dat ze zichzelf konden bevrijden, maar gezegd dat ze de strijd voor hen konden voeren. Dit legde de basis voor het verraad van de werkers door de SPD, wat uiteindelijk tot het regime van Hitler zou leiden. Kautsky geeft dus zelf het voorbeeld van wat er gebeurt als een socialistische partij zijn eigen advies niet opvolgt. Hij is een afvallige, een renegaat, van zijn eigen leer. Het falen van Kautsky is nog een les die de communistische partij toe kan voegen aan haar bibliotheek van lessen. Ook al heeft hij zelf zijn laatste jaren op deze aarde gebruikt om zich zonder ophouden te verzetten tegen arbeidersmacht.

De communistische partij moet dus het lerend en onderwijzend centrum van de beweging naar het socialisme zijn. Het houdt de kennis van voorgaande strijd vast en verdeelt die over het nu en over de wereld. Het geeft activisten de kennis en macht om collectief te kunnen beslissen. Het geeft leden het zelfvertrouwen om voor socialisme te agiteren en de communistische partij te vertegenwoordigen in de wijdere arbeidersbeweging. Het geeft de arbeiders een orgaan dat de geschiedenis van hun strijd opslaat en de lessen daaruit in leven houdt. Op deze wijze vindt in het onderwijs van de communistische partij de activiteit van alle voorgaande kameraden, zelfs het falen van de renegaat Kautsky, hun plek.•