‘Het woud van kruizen in het zuiden en noorden, in het oosten en westen beschuldigt, schreeuwt met grote stem, waarschuwt voor de misdaden van hen wiens ambacht oorlog is.’
Brochure van de Poolse Socialistische Partij, begin jaren ‘30
Het begin van de NAVO
De Noord-Atlantische Verdragsorganisatie (NAVO) is ontstaan op 4 april van 1949. De herinnering aan wat er tijdens de catastrofe van de Tweede Wereldoorlog was gebeurd, was nog vers in de gedachten van de werld. De noodzaak om een nieuwe wereldoorlog te voorkomen was duidelijk, en relevanter dan ooit tevoren. Maar zelfs toen was de politieke rol van de NAVO, licht uitgedrukt, erg controversieel. Waarom zouden we ons moeten voorbereiden op een volgende wereldoorlog?
Europa en de Sovjet-Unie, maar ook China, hebben destijds miljoenen levens verloren. De vernieling was tevens immens. De Verenigde Staten nam echter voornamelijk buiten hun eigen grondgebied deel aan de oorlog en kwam er als overwinnaar uit, sterker dan ooit. De Verenigde Staten was hierdoor zeker van werelddominatie. Een memo van het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse zaken uit 1947 maakte dit duidelijk: ‘Het doel van het Amerikaanse beleid moet overweldigende kracht zijn.’
In eerste instantie verenigde de NAVO twaalf landen, waaronder de Verenigde Staten, Canada en een aantal West-Europese landen. Als doel verklaarde de NAVO oorspronkelijk ‘het afweren van Sovjet-expansie, het voorkomen van de heropleving van nationalistisch militarisme in Europa door een sterke Noord-Amerikaanse aanwezigheid op het continent’. Toen het Warschaupact in 1991 uiteenviel na de val van de Sovjet-Unie, nam de NAVO, in plaats van zichzelf op te heffen, een nieuw strategisch doel aan. Ze stelden dat ze wilden voorkomen dat er een nieuwe rivaal zou opduiken op het grondgebied van de voormalige Sovjet-Unie, of elders.
De toewijding van de NAVO aan de democratie en haar verklaringen dat ze veiligheid zouden garanderen waren vanaf het begin af aan een façade. Dat kon ook niet anders. Niet alleen vanwege de dominantie van de antidemocratische houding van de Verenigde Staten in het bondgenootschap maar ook vanwege de aanwezigheid van fascistische en dictatoriale lidstaten. Onder de ondertekenaars van het verdrag van 1949 bevonden zich namelijk ook koloniale machten, waaronder het fascistische regime van de Estado Novo António Salazar in Portugal. Op de Bandungconferentie van 1955 noemde de leider van de socialistische vleugel van het Indiase Nationale Congres tijdens de onafhankelijkheidsstrijd tegen de Britse overheersing, Jawaharlal Nehru, in het licht van Salazar’s koloniale geweld in Afrika, de NAVO ‘een van de machtigste verdedigers van het kolonialisme.’ Tot de NAVO-lidstaten behoort tegenwoordig ook door het Recep Tayyip Ergoğan geregeerde Turkije, dat berucht is voor het plegen van oorlogsmisdaden door het aanvallen van burgers en infrastructuur in het noordoosten van Syrië en het zuiden van Koerdistan in Noord-Irak.
De personeelskeuzes van de NAVO roepen ook vragen op over de politieke bedoelingen van de organisatie. Tot 1974 was nazi-officier Adolf Heusinger bijvoorbeeld voorzitter van het Militair Comité van de NAVO. In 2014 publiceerde de Duitse federale inlichtingendienst (Bundesnachrichtendienst) documenten waaruit bleek dat diezelfde Heusinger mogelijk lid was van de Schnez-organisatie (Schnez-Truppe), een militie van Wehrmacht- en Waffen-SS veteranen.
NAVO als politieke organisatie
Vandaag de dag is de NAVO zowel een militaire alliantie als een politieke organisatie. De VS en de NAVO beschermen het internationale financiële systeem en de bevoorradingsketens, die worden gecontroleerd door de elite van imperialistische mogendheden ten koste van de wereldwijde werkende klasse. Het grootkapitaal en zijn instellingen dwingen de ‘vrije’ markteconomie af op arme landen. Dit is gebaseerd op het principe van onevenredige ruil, waardoor het mondiale zuiden veertien dollar verliest voor elke dollar die het aan hulp krijgt. Het verschil wordt nog groter als er rekening wordt gehouden met de verliezen die zij lijden door schulden aan het Westen, repatriëring van winsten, enzovoort.
De instituties van het grootkapitaal zoals de Wereldbank, het IMF en de G7 bestaan in eerste instantie om de voortdurende uitbuiting van het mondiale zuiden, de eindeloze productie en verkoop van wapens, de onderwerping van democratie aan het grootkapitaal, en de belemmering van een rechtvaardige democratische overgang in stand te houden.
NAVO en Israël
De NAVO handhaaft de bovengenoemde ‘op regels gebaseerde democratische wereldorde’ en organiseert ‘missies’ ter verdediging daarvan. Zoals bijvoorbeeld vorig jaar tegen de Jemenieten van Ansarallah en hun humanitaire zeeblokkade, die werd ingesteld als reactie op de genocidale oorlogscampagne van Israël in Palestina. Het is moeilijk om de omvang van de NAVO-steun voor Israëls eigen militaire operaties in te schatten. De aanval op de humanitaire zeeblokkade laat echter zien wat de prioriteiten van de NAVO zijn. De enorme middelen die in de strijd tegen de Houthi’s zijn gestoken, hadden intact kunnen blijven als de NAVO ook had besloten om de wapens en het kapitaal dat al het afgelopen jaar in de doodsmachine van Israël is gepompt, niet te schenken aan de genocidale staat. In de loop der decennia is het mondiale imperialisme een van de steunpilaren van het kapitalisme geworden. In 2021 gaf de wereld voor het eerst in de wereldgeschiedenis meer dan twéé biljoen dollar uit aan het leger (40% van dit bedrag ging naar de Verenigde Staten).
De Verenigde Staten en Duitsland blijven de Israëlische genocide op militair en politiek vlak steunen. We horen nog steeds regelmatig verklaringen van hooggeplaatste politici van NAVO-lidstaten over het defensieve karakter van de oorlog van Israël, of de legitieme betrokkenheid van ongewapende mensen, waaronder oude mensen, vrouwen en kinderen onder de tienduizenden slachtoffers van het Israëlische bezettingsleger. En dit is niet de het eerste gebied dat, onder het toeziend oog van de NAVO, de zelfbenoemde ‘vredeshandhavers’, niet langer bewoonbaar is door de gevolgen van oorlog. Polen had bijvoorbeeld haar aandeel in de bezetting en vernietiging van Afghanistan en Irak. Vanuit het perspectief van alle humanitaire rampen die door de interventies van de alliantie met de NAVO zijn veroorzaakt, is het onmogelijk om het te accepteren als het politieke ‘mindere kwaad’. De interventies van de NAVO rechtvaardigen met het argument dat ze ‘mensenrechten verdedigen’, zoals vaak het geval is, is ook onhoudbaar vanwege de selectiviteit ervan. De NAVO-lidstaten begaan zelf grove, systematische schendingen van humanitaire beginselen en tot de niet-gebonden bondgenoten van de NAVO behoren staten zoals Israël en Marokko. Israël is al tientallen jaren bezig met het bezetten en het ethnisch zuiveren van Palestina en voert sinds oktober 2023 een systematische campagne van het verdringen van de inheemse bevolking, collectieve bestraffing, en genocide. Marokko bezet de Westelijke Sahara en beveiligt Fort Europa door vluchtelingen op brute wijze af te slachten. Ook Polen heeft de afgelopen jaren steeds openlijker en systematischer het internationale humanitaire recht geschonden.
Afghanistan en verder
De NAVO-interventie in Afghanistan duurde 20 jaar, kostte honderdduizenden levens en liet Afghanistan achter in een staat van ‘universele ellende’. De NAVO-oorlog in Libië veranderde een land met een van de hoogste ontwikkelingscijfers in een land met slavenhandelbazaars.
De geografische reikwijdte van de belangen van de NAVO past zich aan aan de behoeften van het imperialistische centrum (de Verenigde Staten). Het Strategische Concept van de NAVO in 2022 erkende Afrika en West-Azië als haar ‘zuidelijke buurlanden’, en op de top van Vilnius in 2023 breidde de NAVO haar invloed uit van de Atlantische Oceaan naar de Stille Oceaan en identificeerde ze China als een bedreiging voor haar belangen en waarden.
NAVO – een slechte oplossing
In het Poolse bewustzijn wordt de NAVO vooral geassocieerd met garanties voor bescherming tegen Rusland en als je het onderwerp van de NAVO hiermee zou kunnen beginnen en eindigen, zou het misschien een overtuigend argument zijn. Echter heeft de geschiedenis en het heden van het militaire bondgenootschap en het gebrek van een duidelijk doel van de organisatie, zeker na het einde van de Koude Oorlog, het vragen van ongemakkelijke vragen aan NAVO-enthousiastelingen mogelijk gemaakt.. Operaties waarbij de NAVO betrokken is, worden vaak gerechtvaardigd met het argument dat de mensenrechten beschermd moeten worden, maar de effecten van deze operaties leiden meestal tot de vernietiging en destabilisatie van gehele regio’s. Het is onmogelijk om deze effecten te zien als het resultaat van fouten of vergissingen. Hoewel integratie binnen de Euro-Atlantische institutionele machine soms (bijvoorbeeld in Polen) heeft bijgedragen aan de ontwikkeling van staten en regio’s, gaat dit altijd ten koste van de stabiliteit van het hele mondiale wereldsysteem, en moeten wij ons afvragen of we überhaupt wel moeten willen dat zo een systeem stabiel moet wezen.
In Polen is het vraagstuk over de NAVO belangrijk, omdat het antwoord een belangrijk onderdeel is van de bewustwording van de benodigde, verregaande verandering die het systeem nodig heeft. Als we willen dat de wereldwijde oorlogsmachine stopt met het verslinden van hele samenlevingen, moeten we deze vraag kritisch blijven stellen. De droom van duurzame vrede zal een droom blijven als de weg daarnaartoe de overheersing van één land over anderen is, en één blok over de rest van de wereld is. De demilitarisering van de planeet is noodzakelijk, vooral met het oog op de klimaatcrisis, maar erover praten zal een nutteloze intellectuele oefening zijn als we het idee van een gemeenschappelijk veiligheidskader voor de hele mensheid niet zoeken en vinden. De demilitarisering van de planeet zal niet eenzijdig mogelijk zijn, door een inspanning van deze of een andere partij. Het moet een inspanning zijn van de gehele mensheid.
Imperialisme berooft ons van de kans om democratische aspiraties van samenlevingen over de hele wereld universeel te realiseren. Imperialisme berooft ons van de mogelijkheid om de wetenschappelijke en technologische middelen te gebruiken die nodig zijn om ons aan te passen aan de klimaatverandering. In plaats daarvan worden de talenten van generaties aan arbeiders gebruikt om op grote schaal moordmachines te ontwikkelen. Imperialisme bouwt steeds hogere verwikkelingen en muren op plaatsen die niet langer leefbaar zijn vanwege interventies. Het imperialisme ontneemt ons de mogelijkheid om vragen te stellen over het doel van onze economische activiteit in het algemeen, en over de gevolgen van het organiseren van het hele economische bestaan op de een of de andere manier. Het is vanwege de noodzaak om een systeem van uitbuiting in stand te houden dat de mensheid verslindt, dat onze loonarbeid een doel op zich wordt, dat alle andere gebieden van ons leven beheerst.
Het feit dat het in Polen moeilijk is om kritiek over de NAVO überhaupt ter sprake te brengen, zou ons zorgen moeten baren. De grote historische hobbels en vraagstukken die veroorzaakt zijn door oorlogen in verschillende regio’s van de wereld zijn vaak imperialistisch in kern. Ze herverdelen de rijkdom die te vinden is in grondstoffen in andere landen naar de westerse machten. Als links moeten we ons inspannen tegen dit politieke project. Als we deel van de oplossing willen zijn voor de sociale problemen, moeten wij in staat zijn om het vraagstuk van de militaristische intensivering van het hele politieke toneel kunnen bevragen en we moeten er oplossingen voor kunnen bieden.
Wij roepen op tot het stoppen van de voortschrijdende militarisering van kapitalistische staten die altijd eindigt in de uitbuiting van de arbeidersklasse! De weg naar blijvende wereldvrede wordt vrijgemaakt als de NAVO een kwestie wordt in de ogen van publieke opinie wereldwijd, en dat het wordt opgeheven in de geest van universele arbeiderssolidariteit.
Dit is een vertaling van een artikel dat eerder werd gepubliceerd door Akcja Socjalistyczna (Socialistische Actie) op https://akcjasocjalistyczna.pl/. Akcja Socjalistyczna is een Poolse socialistische organisatie. Vertaling door Crystal van Kalmthout
