De alarmbellen gaan af in de Europese Unie (EU). Alle landen werden afgelopen weken bijeengeroepen om het fort te versterken. Trump wordt vijandiger naar Europa en de oorlog in Oekraïne blijft doorwoeden, en er blijkt 800 miljard nodig te zijn om de EU te bewapenen in reactie op deze nieuwe geopolitieke ontwikkelingen. Ursula von der Leyen heeft aangegeven dat ‘om oorlog te voorkomen we ons op oorlog moeten voorbereiden’. Het is de kers op de taart na maanden paniekzaaierij over de mogelijkheid van oorlog op het gehele grondgebied van de EU.
Het plan wordt door de Europese hoge piefen ‘ReArm Europe’ genoemd en is onderdeel van de bredere militarisering van de samenleving. De ernst waarmee dit wordt overgebracht laat ons bijna geloven dat Poetin morgen op de stoep staat in Brussel als er nu niet direct 800 miljard naar bewapening gaat. Andrius Kubilius, Eurocommissaris van Defensie, is verantwoordelijk voor de eerste opzet. Zijn inschatting is dat de gehele EU functionerende infrastructuur nodig heeft om vervoer van troepen en materieel te faciliteren. Rutte praat vanuit zijn positie als secretaris-generaal van de NAVO al over de details van deze uniforme militarisering. ‘Het ene land eist dat een tankdeur naar links opent, het andere juist rechtsom en in het derde land is het juist een opwaartse klep’. Naast dat deze anekdote de militarisering meer laat lijken op de voorbereiding van een theekransje, doet het ook geen recht aan de implicaties van het militariseringsplan. Ze heeft vergaande gevolgen voor de arbeidersklasse in Europa, die de kosten van deze opschaling zal gaan dragen.
Deze ontwikkelingen komen niet uit de lucht vallen. De EU kan haar belangen niet meer garanderen nu de VS een onbetrouwbare partner blijkt. De taferelen die we zien rondom het vredesproces in Oekraïne zijn een duidelijk signaal. De resterende vredesonderhandelingen komen neer op een open en bloot beleid waar Trump Oekraïne dwingt om wat er over is van de economie uit te leveren aan Amerikaans kapitaal. De interesse voor militaire ondersteuning houdt dan ook op bij deze voorwaarde. Terwijl Trump en Poetin elkaar aan de lijn hebben en het lot van honderdduizenden mensen bepalen, probeert de EU zichzelf ertussen te krijgen. De bewapening van Oekraïne en de resterende tegenstellingen tussen Europees kapitaal en Russische belangen zijn daarmee niet op magische wijze verdwenen. Zo rekent de EU erop dat zij nu zelf verantwoordelijkheid moet nemen om de belangen van haar eigen kapitalisten militair te verdedigen als het erop aankomt. Met deze context wordt er nu een beroep gedaan op de lidstaten om financieel bij te dragen aan de militarisering.
Zoals te verwachten heeft het plan nogal wat stof doen opwaaien in Europa en worden er uitzonderlijke maatregelen getroffen. In Duitsland wordt de limiet op schulden herzien om het militaire budget rond te krijgen. Hiervoor moet de grondwet worden aangepast waarin dit plafond is vastgelegd. De Bondsraad heeft het schuldenpakket al goedgekeurd en kon zelfs rekenen op steun van Die Linke in de afdelingen Bremen en Mecklenburg-Vorpommern. Zij stemden in op deze mogelijkheid voor meer oorlogsleningen in de lokale/federale Bondsraad en ondervinden momenteel scherpe kritiek van haar partijgenoten. In Nederland heeft Dick Schoof halsoverkop een toezegging gedaan tijdens de Europese top over defensie, In verwachting dat het kabinet zou instemmen met de grote sprongen van de EU,. De reactie van de parlementsleen kwam voor Schoof dus ook onverwacht. Er wordt nu gekeken naar de mogelijkheden om de voorjaarsnota te laten aansluiten bij de verwachte opschaling. Daarmee wordt nog steeds met enige scepsis gekeken naar het gebruik van ‘eurobonds’, de gezamenlijke leningen vanuit de lidstaten vande EU, en worden defensieuitgaven gezien als een blijvende nationale bevoegdheid.
Ondanks de afwachtende houding omtrent het ‘ReArm Europe’-plan heeft Nederland hun investering in ‘defensie’ met anderhalf miljard verhoogd. De 1,5 miljard voor oorlog wordt bekostigd door de bezuinigingen op onderwijs en onderzoek. Eppo Bruins stelde in reactie op de onderwijsdemonstraties die een paar weken geleden plaatsvonden: ‘We investeren extra in defensie en dat betekent dat er bezuinigd moet worden, een deel daarvan komt daarom bij onderwijs en onderzoek terecht’. Het verband tussen de twee is niet te betwijfelen, maar in de praktijk wordt deze strijd nog niet op volle toeren gevoerd door het personeel en de studenten. Het politieke aspect van de bezuinigingen op het onderwijs is helder, maar vergt een terugblik op de anti-imperialistische studentenprotesten in de jaren ’60 en ’70.
Het bekostigen van de 800 miljard euro heeft een fundamentele invloed op de interne economie van lidstaten. Re-arm Europe veroorzaakt een grootschalige centralisatie die zichzelf probeert te bekostigen door middel van het uitwijken naar zogenaamde Eurobonds. De Europese kapitaalmarkten zijn momenteel nog te verschillend in de regelgeving en daar moet verandering in komen. Zo moeten aandeelhouders meer buiten hun landsgrenzen investeren en meer risico’s gaan nemen om de Europese economie te versterken. Het centraliseren heeft veel weg van het Amerikaanse model, waar er voor bekostiging meer wordt gekeken naar private investeerders. Het overgaan naar een dergelijke kapitaalmarktunie staat al langer op de agenda maar wordt als een noodzaak gezien met de nieuwe oorlogsplannen. Dit komt goed uit voor de EU, die al langer keek naar deze optie om haar positie te versterken op het wereldtoneel. De discussies over Re-arm Europe geven daarbij aan dat er wordt gespeeld met het idee van een pan-Europese veiligheidsstructuur. Deze term wordt de laatste tijd in het rond gestrooid als een nieuwe oriëntatie op het militaire bondgenootschap van de NAVO. Het verwezenlijken van een wapenindustrie op Europese bodem en de opzet voor een kapitaalmarktunie sluiten precies aan bij deze opzet.
Als communisten moeten wij daarentegen erkennen waar deze ontwikkelingen voor zullen dienen. Het is louter een wisseling van de wacht waar de EU in paniek aan het doorslaan is door het risico om haar kapitaalmarkten te verliezen. De kosten van de oorlog in Oekraïne zullen niet alleen door de bevolking daar worden gedragen, maar ook door de werkende klasse in West-Europa. In plaats van het vergeven van de enorme schulden die Oekraïne heeft moeten aangaan om de Russische inval te verdedigen, kiest de EU liever voor extra investeringen in haar oorlogsindustrie. Zij wil de voordelen die het land heeft gebracht voor Europees kapitaal niet opgeven en ontkend de duidelijke economische confrontatie met Rusland. Poetin zou daarentegen een barbaar zijn en het Russische volk ontoerekeningsvatbaar. Het vuur dat is aangewakkerd door deze inter-imperialistische belangen zal niet worden gedoofd met een ReArm Europe-plan. De taak is nu om te pleiten voor een alternatief, een alternatief dat breekt met imperialisme en oorlog. De tijd van diplomatie is voorbij en de kapitalistische staat laat daarbij haar gewelddadige aard zien. Vrede zal daarbij pas mogelijk zijn als de internationale arbeidersklasse zich verenigt, in plaats van te zijn opgedeeld in concurrerende kapitalistische machtsblokken.
